7 maart 2024

Brief Commissariaat aan NPO en omroepen over opvolging OGCO-rapport

De NPO en de landelijke publieke omroepen hebben een gezamenlijk plan van aanpak opgesteld voor de opvolging van het rapport van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO) onder leiding van de heer Van Rijn. Dat gezamenlijke plan wordt een belangrijk vertrekpunt voor de individuele plannen van aanpak van de verschillende omroepen. Het Commissariaat voor de Media heeft op 20 februari jl. per brief aan de media-instellingen aangegeven welke verwachtingen hij heeft ten aanzien van de inhoud van de diverse plannen die de partijen opstellen. Het Commissariaat heeft de NPO en alle omroepen verzocht voor 1 mei a.s. hun individuele plannen van aanpak af te ronden.  

 

Het OGCO-rapport laat zien dat het probleem van grensoverschrijdend gedrag breed speelt binnen de sector en grote gevolgen heeft voor individuele medewerkers. De OGCO wijst er ook op dat grensoverschrijdend gedrag afbreuk kan doen aan de journalistieke kwaliteit en creativiteit. Daarmee komen de belangen van media-gebruikers in het geding. Zij moeten er bijvoorbeeld op kunnen vertrouwen dat journalistiek media-aanbod onafhankelijk tot stand komt, doordat makers hun werk kritisch kunnen doen, in een cultuur waarbij medewerkers zich vrij kunnen uitspreken. De constateringen van de OGCO raken daarmee rechtstreeks aan de uitvoering van de publieke media-opdracht door partijen en het toezicht hierop door het Commissariaat voor de Media. Landelijke publieke media-instellingen moeten er immers voor zorgen dat een breed en divers publiek wordt voorzien van informatie, waaronder journalistieke inhoud, cultuur en educatie. En dat het media-aanbod evenwichtig, pluriform, gevarieerd en kwalitatief hoogstaand is. Dat vraagt om een sociaal veilige en inclusieve werkomgeving. 

 

Hoewel urgentie is geboden, benadrukt het Commissariaat het belang van een goede balans tussen doortastendheid en zorgvuldigheid. De benodigde cultuuromslag is een traject van lange adem. Het is van belang ervoor te waken dat – wellicht goed bedoelde – oplossingen uiteindelijk niet of onvoldoende bijdragen aan het dieperliggende probleem. Een gedegen aanpak op organisatieniveau is daarom cruciaal. Het Commissariaat heeft de NPO en de omroepen gevraagd om in de plannen die ze opstellen tenminste de volgende drie elementen aan de orde te laten komen: reflectie, reparatie en risico-analyse.  

 

Reflectie 

In de eerste plaats vraagt het Commissariaat de media-instellingen (zelf-)evaluaties uit te voeren of te laten uitvoeren (in alle geledingen), gericht op het eigen functioneren en specifiek op het leiderschap in de eigen organisatie. Eén van de centrale vragen dient te zijn in hoeverre er binnen de organisatie nog voldoende draagvlak is voor het huidige leiderschap. De OGCO stelt immers dat het tekortschieten van leiderschap een belangrijke reden is geweest voor het ontstaan en voortduren van grensoverschrijdend gedrag. Daarbij moet ook kritisch worden gekeken naar de huidige governance. Is daarin voldoende sprake van checks and balances? Zijn de door de OGCO genoemde organisatiefuncties als HR en Compliance zodanig gepositioneerd dat zij hun rol goed kunnen vervullen?  

 

Reparatie 

Het behoeft geen betoog dat de aandacht van de media-instellingen moet uitgaan naar medewerkers en (oud-)medewerkers die hebben geleden onder de organisatiecultuur en het handelen van individuele personen. De OGCO zegt terecht dat verbeteringen voor de toekomst niet kunnen worden ingezet zonder recht te doen aan het verleden. Erkenning en nazorg zijn dan ook belangrijke pijlers van het advies van de OGCO. Dat houdt in dat opnieuw moet worden bekeken of signalen, meldingen en/of klachten op adequate wijze zijn afgehandeld.  

 

Risico-analyse 

Het creëren en borgen van een veilige cultuur begint met het begrijpen en inzichtelijk maken op welke terreinen de eigen organisatie kwetsbaar is voor grensoverschrijdend en ongewenst gedrag. Dit vraagt een uitvoerige en gedegen analyse van de kwetsbaarheden in de eigen organisatie. De uitkomsten van deze analyse geven richting aan de plannen van aanpak en zijn een start voor het permanent begrijpen, beheersen en monitoren van risico’s in de organisatiecultuur.  

 

Toezicht van het Commissariaat  

Het Commissariaat heeft alle publieke media-instellingen gevraagd om voor 1 mei a.s. een plan van aanpak af te ronden en zal deze opvragen en analyseren, waarbij specifieke aandacht uitgaat naar bovengenoemde punten. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de kwaliteit van de reflectie, de vraag of de reflectie voldoende is vertaald in de inhoud van het plan van aanpak, of het plan van aanpak van voldoende kwaliteit en ambitieus genoeg is, en of helder is hoe de resultaten gemeten zullen worden. Het Commissariaat gaat het verdere toezicht op de uitvoering van de plannen van aanpak inrichten afhankelijk van de kwaliteit van de plannen. Daarbij hanteert het Commissariaat in zijn toezicht een risicogestuurde aanpak. Daarmee wordt bedoeld dat het Commissariaat prioriteit geeft aan signalen en situaties die het grootste risico met zich brengen voor de doelen die de wet beoogt te beschermen.

 

Het patroon van grensoverschrijdend gedrag en het tekortschieten van leiderschap binnen de publieke media-instellingen waarop de OGCO wijst, zijn schadelijk voor het vertrouwen van de maatschappij in publieke media-instellingen. Het is aan de sector om dit vertrouwen te herstellen. Door actief invulling te geven aan zijn rol als externe toezichthouder, draagt het Commissariaat bij aan de dringende opdracht die er ligt voor de NPO en de landelijke publieke media-instellingen om zorg te dragen voor een organisatiecultuur, die het vervullen van de publieke mediaopdracht ondersteunt.