Europese Mediavrijheidswet (EMFA)

Op 8 augustus 2025 is het grootste deel van de bepalingen uit de Europese verordening mediavrijheid (European Media Freedom Act, EMFA) in werking getreden. Deze baanbrekende Europese verordening versterkt de vrijheid, onafhankelijkheid en pluriformiteit van de media in de EU. De EMFA biedt een stevig juridisch kader om democratische waarden te beschermen tegen toenemende druk, desinformatie en buitenlandse inmenging.

Nieuwe taken voor de Media Board (de raad): opinies en coördinatie 

Met de EMFA wordt de Europese Raad voor mediadiensten (de ‘raad’) officieel belast met nieuwe bevoegdheden. Deze onafhankelijke Europese raad bestaat uit nationale mediatoezichthouders en heeft als doel om de samenwerking tussen nationale toezichthouders te stimuleren, betrekt media-stakeholders actief bij haar werk en adviseert de Europese Commissie over Europees mediabeleid en wetgeving. 

De nieuwe taken van de raad op basis van de EMFA bestaan uit: 

  • Adviseren over nationale maatregelen die mediavrijheid of pluriformiteit kunnen beïnvloeden (artikel 21 EMFA). Als een nationale maatregel (zoals een wet of bestuursbesluit) waarschijnlijk grote invloed heeft op mediadiensten in de EU, kan de raad hierover een advies uitbrengen. Dit kan op eigen initiatief, op verzoek van de Europese Commissie of op verzoek van een mediadienstverlener die direct geraakt wordt door de maatregel. De raad maakt haar opinies openbaar, zodat er transparantie is over haar beoordeling van nationale maatregelen. 
  • Adviseren over mediamarktconcentraties die invloed hebben op de interne markt van de EU (artikel 22 EMFA). Als een fusie of overname van mediabedrijven invloed kan hebben op de Europese mediamarkt, moet de nationale toezichthouder overleg plegen met de raad. De raad adviseert over het advies of de ontwerpbeoordeling van de nationale toezichthouder. Daarbij wordt gekeken of de concentratie risico’s oplevert voor mediapluriformiteit en redactionele onafhankelijkheid. Als een nationale toezichthouder een ontwerpbeoordeling maakt over een mediaconcentratie, dan kan de raad daar een advies over geven. Deze opinies kunnen ook worden opgesteld op verzoek van de Europese Commissie of op eigen initiatief (artikel 23 EMFA). De raad maakt ook al deze opinies openbaar.  
  • Adviseren over de positie van media-aanbieders op platforms. Wanneer een media-aanbieder vindt dat een zeer grote online platform (zoals Facebook, YouTube of X) herhaaldelijk en zonder goede reden zijn content heeft beperkt of geschorst, dan moet het platform op verzoek van de media-aanbieder een zinvolle en effectieve dialoog voeren om tot een oplossing te komen (artikel 18 EMFA). Als de uitkomst van die dialoog onbevredigend is, mag de media-aanbieder de raad om advies vragen. Dit advies kan ook aanbevelingen bevatten voor acties die het platform zou moeten nemen. De raad deelt haar advies met de Commissie, zodat er op EU-niveau zicht is op mogelijke misstanden of structurele problemen. 
  • Coördineren en adviseren bij maatregelen tegen media-inmenging vanuit derde landen (artikel 17 EMFA). De EMFA geeft de raad de nieuwe taak om mediatoezichthouders te coördineren wanneer zij overwegen maatregelen te nemen tegen mediadiensten van buiten de EU die een bedreiging vormen voor de openbare veiligheid. De raad kan adviezen uitbrengen over passende maatregelen en stelt criteria vast die nationale toezichthouders kunnen gebruiken bij het uitoefenen van hun regulerende bevoegdheden.  
  • De raad organiseert een dialoog tussen aanbieders van mediadiensten en zeer grote online platforms (artikel 19 EMFA), over onderwerpen zoals:  
    • Ervaringen en best practices delen over hoe artikel 18 EMFA (zie hieronder meer informatie over dit artikel) wordt toegepast, met speciale aandacht voor de moderatie van mediacontent door grote platforms. 
    • Toegang verbeteren tot diverse en onafhankelijke media op deze platforms. 
    • Toezicht houden op zelfregulering die gebruikers beschermt tegen schadelijke inhoud zoals desinformatie en buitenlandse inmenging. 

De raad voert volledig onafhankelijk van politieke of economische invloed de nieuwe taken uit (artikel 9 EMFA). Zij neemt geen instructies aan van overheden, instellingen of andere publieke of private entiteiten, op nationaal, supranationaal of internationaal niveau. 

Nieuwe verplichtingen voor aanbieders van mediadiensten en andere partijen 

Vanaf vandaag gelden er ook nieuwe rechten en verplichtingen voor diverse partijen binnen het medialandschap: 

  • Media-aanbieders garanderen transparantie over hun eigendomsstructuur en financiering (artikel 6 lid 1 EMFA). Zij moeten de volgende informatie publiek toegankelijk maken: 
    • Juridische naam en contactgegevens 
    • Namen van directe eigenaren en indirecte eigenaren die invloed kunnen uitoefenen via deelnemingen 
    • Namen van uiteindelijk begunstigden (zoals gedefinieerd in EU-wetgeving) 
    • Jaarlijkse inkomsten uit overheidsreclame, inclusief uit derde landen. 
  • Aanbieders van nieuws- en actualiteitencontent moeten passende maatregelen nemen om redactionele beslissingen onafhankelijk te kunnen nemen en belangenconflicten die de inhoud kunnen beïnvloeden openbaar te maken (artikel 6 lid 3 EMFA) 
  • Overheidsinstanties zijn verplicht transparant te zijn over uitgaven aan overheidsreclame en deze eerlijk te verdelen (artikel 25 EMFA). Overheidsmiddelen of voordelen aan mediadiensten of onlineplatforms moeten worden toegekend op basis van transparante, objectieve, evenredige en niet-discriminerende criteria. Deze criteria en procedures moeten vooraf openbaar worden gemaakt, via elektronische en gebruiksvriendelijke middelen. Lidstaten moeten ervoor zorgen dat jaarlijkse uitgaven voor overheidsreclame worden verspreid over een breed scala van aanbieders, met aandacht voor nationale en lokale mediamarkten. Overheidsinstanties moeten jaarlijks informatie publiceren over hun uitgaven voor overheidsreclame, inclusief: 
    • Juridische naam van de dienstverleners. 
    • Juridische naam van eventuele moederbedrijven of groepen. 
    • Totale en per aanbieder uitgesplitste uitgaven. 
    • Kleine lokale overheden (<100.000 inwoners) kunnen worden vrijgesteld van deze verplichting. 
  • VLOPs (Very Large Online Platforms) moeten een functionaliteit aanbieden waarmee mediadiensten zichzelf kunnen identificeren en verklaren dat ze voldoen aan bepaalde voorwaarden (artikel 18 EMFA), zoals: 
    • Redactionele onafhankelijkheid van politieke of buitenlandse invloed. 
    • Onder toezicht staan van een nationale toezichthouder of erkend zelfreguleringsmechanisme. 
    • Geen AI-gegenereerde inhoud publiceren zonder menselijke controle. 
    • Juridische en contactgegevens verstrekken. 
  • Daarnaast moeten VLOPs: 
    • Deze verklaringen verwerken en aangeven of ze worden geaccepteerd of afgewezen. 
    • Transparantie bieden door de verklaringen (behalve contactgegevens) openbaar te maken. 
    • Vooraf motiveren als ze content van mediadiensten willen beperken of verwijderen, en de mediadienst 24 uur geven om te reageren. 
    • Klachten van mediadiensten met voorrang behandelen. 
    • Dialoog aangaan bij herhaalde of ongerechtvaardigde beperkingen. 
    • Jaarlijks rapporteren over het aantal beperkingen, afwijzingen en dialogen. 
  • Aanbieders van publiekmeetsystemen moeten garanderen dat hun systemen aan kwaliteitsbeginselen voldoen (artikel 24 EMFA). Hun systemen en hun methodologieën moeten transparant en controleerbaar zijn. De meetmethoden moeten jaarlijks worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie. Op verzoek moeten aanbieders niet-geaggregeerde meetgegevens verstrekken aan mediadienstaanbieders over hun eigen content.  
  • Aanbieders van eigen publieksmeetmethoden moeten kosteloos en zonder vertraging gedetailleerde en actuele informatie verstrekken over hun meetmethoden (artikel 24 EMFA). Deze informatie moet begrijpelijk zijn en beschikbaar voor: 
    • Aanbieders van mediadiensten 
    • Adverteerders 
    • Derden die door hen gemachtigd zijn 

Nationale uitvoering: nieuwe taken voor het Commissariaat voor de Media 

Op nationaal niveau krijgt het Commissariaat voor de Media nieuwe taken bij de uitvoering van de EMFA, waaronder: 

  • Artikel 6: een databank ontwikkelen waarin bovengenoemde eigendoms- en financieringsinformatie wordt verzameld en toegankelijk gemaakt.  
  • Artikel 18: verifiëren van verklaringen: als een VLOP twijfelt of een mediadienst echt onder toezicht staat, moet het bevestiging vragen aan de betreffende toezichthouder. Ondersteunen bij geschillen: mediadiensten kunnen de toezichthouder (of de raad) inschakelen voor advies of bemiddeling bij conflicten met VLOPs. 
  • Artikel 22: het beoordelen van mediamarktconcentraties met het oog op het waarborgen van mediapluriformiteit en redactionele onafhankelijkheid. Deze taak wordt nog verder uitgewerkt in nationale uitvoeringswetgeving. Op basis van de EMFA is de kern van deze taak: 
    • Vooraf beoordelen van fusies en overnames in de mediamarkt die invloed kunnen hebben op de diversiteit van media en onafhankelijke journalistiek. 
    • Dit gebeurt los van mededingingsrechtelijke beoordelingen. 
    • De beoordeling moet gebaseerd zijn op objectieve, transparante en proportionele criteria. 
    • Er moet overleg plaatsvinden met de raad als de concentratie gevolgen kan hebben voor de interne mediamarkt. 
    • Bij deze beoordeling moet rekening gehouden worden met redactionele waarborgen, economische duurzaamheid, en eventuele toezeggingen van betrokken partijen. 
  • Artikel 24: het Commissariaat moet aanbieders van publieksmeetdiensten aanmoedigen om: 
    • Gedragscodes op te stellen samen met mediadiensten, onlineplatforms en andere belanghebbenden. Deze codes moeten zorgen voor regelmatig, onafhankelijk en transparant toezicht en naleving van de kwaliteitsbeginselen. 
    • Of bestaande, breed gedragen gedragscodes na te leven. 
  • Artikel 25: toezicht en rapportage op overheidsreclame. Nationale regulerende instanties of andere bevoegde onafhankelijke organen moeten: 
    • Toezicht houden op de toekenning van uitgaven voor overheidsreclame. Toezichthouders mogen overheidsinstanties verzoeken om meer gedetailleerde informatie, bijvoorbeeld over hoe de transparantiecriteria zijn toegepast. 
    • Jaarlijks verslag uitbrengen over deze uitgaven. 
    • Deze verslagen openbaar maken op toegankelijke wijze. 

Het Commissariaat bereidt zich actief voor op de uitvoering van deze taken, waar nodig  in afwachting van eventuele nationale uitvoeringswetgeving, en roept alle betrokken partijen op om zich vanaf 8 augustus 2025 aan de nieuwe verplichtingen te houden.

Samenwerking als sleutel tot succes 

De EMFA onderstreept het belang van Europese samenwerking. Alleen door gezamenlijke inspanning van lidstaten, toezichthouders en media-aanbieders kunnen de doelstellingen van de verordening worden gerealiseerd. Zoals Carlos Aguilar, voorzitter van de raad, stelt: “De succesvolle implementatie van de EMFA hangt af van onze gezamenlijke inzet om haar principes om te zetten in effectieve regulering.”