Mediamonitor

De Mediamonitor van het Commissariaat voor de Media verricht jaarlijks onderzoek naar ontwikkelingen in de Nederlandse mediasector.

De Mediamonitor geeft inzicht in de gevolgen van die ontwikkelingen voor de onafhankelijkheid en pluriformiteit van de media, en voor de toegankelijkheid van de media voor het publiek.

Het Commissariaat voor de Media kreeg de opdracht voor het monitoren van mediaconcentraties in 2001 van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Sindsdien verschaft het Commissariaat in de vorm van de Mediamonitor actuele informatie over de financieel-economische omstandigheden van mediabedrijven en het mediagebruik van Nederlanders, met een focus op nieuwsmediagebruik. De meeste informatie uit de jaarlijkse rapportage is ook afzonderlijk te vinden op de website van de Mediamonitor.

Klik hier voor de laatste rapportage van dit onderzoek en hier voor de infographic.


Om aan onze wettelijke taak van de Mediamonitor te voldoen, voeren we ook aanvullende onderzoeken uit:

Mediamonitor onderzoek: Televisieaanbod en kijkgedrag

Het Commissariaat doet sinds 2014 jaarlijks onderzoek naar televisiepakketten. Dit onderzoek wordt uitgevoerd omdat de Mediawet bepaalde eisen stelt aan aanbieders van televisiepakketten en de samenstelling van het televisiepakket. Het Commissariaat onderzoekt de mate van diversiteit van televisiepakketten en de tevredenheid van Nederlanders met de televisiepakketten. Aanvullend onderzoeken we het veranderende kijkgedrag van de consument, om het onderzoek naar televisiepakketten context te geven.

Klik hier voor de laatste rapportage van dit onderzoek.

Mediamonitor onderzoek: Representatie

In opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, directie Emancipatie voerde het Commissariaat in 2019 en in 2021 een onderzoek uit naar de representatie van vrouwen in Nederlandse non-fictie televisieprogramma’s. In 2024 herhalen we dit onderzoek. In het onderzoek brengen we dan zowel de representatie van geslacht in kaart, als de representatie van mensen met een beperking.

Klik hier voor de laatste rapportage van dit onderzoek.

Mediamonitor: Digital News Report

Sinds 2018 werkt het Commissariaat voor de Media samen met The Reuters Institute for the Study of Journalism en brengt jaarlijks het Digital News Report Nederland uit. In 2018 en 2019 in combinatie met het jaarlijkse Mediamonitor rapport, sinds 2020 als zelfstandige publicatie. Het Digital News Report geeft inzicht in het nieuwsgebruik van Nederlanders en ook het vertrouwen in Nederlandse nieuwsmerken.

Klik hier voor de laatste rapportage van dit onderzoek.

Mediamonitor: Onderzoek naar lokale nieuws- en informatievoorziening

Het Commissariaat voor de Media heeft in 2022 een grootschalig onderzoek gedaan naar interesse in gemeentenieuws, en gebruik en waardering van alle informatiebronnen, die lokaal nieuws en informatie ontsluiten.

Klik hier om het rapport te downloaden.

Mediamonitor: Jongeren, nieuws en sociale media

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat jongeren steeds minder gebruik maken van traditionele media, en steeds meer van sociale media, ook voor informatie over belangrijke gebeurtenissen in binnen- en buitenland. In het Digital News Report Nederland 2023 zagen we een indicatie van dalend vertrouwen in het nieuws onder degenen die vooral sociale media als nieuws gebruiken. En dat geldt voor veel jongeren. 

Voor het Commissariaat vormt het toegenomen gebruik van sociale media als bron van nieuws, met name onder jongeren, aanleiding voor een onderzoekstraject: ‘Jongeren, nieuws en sociale media: hoe jongeren zich informeren over belangrijke gebeurtenissen in de wereld’. We gaan onderzoeken hoe het toegenomen belang van sociale media invloed heeft op het informatiegebruik van jongeren, en in hoeverre dit consequenties heeft voor het gebruik van journalistiek als bron voor berichten over belangrijke maatschappelijke gebeurtenissen. 

Dit onderzoek wordt uitgevoerd in 2024. Uitgebreidere informatie staat in deze brief.

Mediamonitor onderzoek: Project ontwikkeling pluriformiteitsmonitor nieuwsaanbod

  • Aanleiding en opdracht

In november 2021 nam de Tweede Kamer een motie van Peter Kwint (motie Kwint) aan over de bescherming van de pluriformiteit. In de motie wordt geconstateerd “dat zowel in geschreven media als op televisie steeds meer aanbieders in handen komen van steeds minder partijen” en “verzoekt de regering in kaart te brengen op welke manier de pluriformiteit van het media-aanbod beter beschermd kan worden, en de Kamer hierover te informeren.” Voorwaarde om pluriformiteit te monitoren en te beschermen is duidelijkheid over wat onder pluriformiteit wordt verstaan en hoe pluriformiteit kan worden gemeten. Een maatschappelijk risico door een gebrek aan pluriformiteit bestaat volgens het WRR alleen voor de nieuws- en opiniefunctie. Het ministerie van OCW verzocht daarom in de zomer van 2022 het Commissariaat om samen met relevante partijen een model te ontwikkelen om de pluriformiteit van (het aanbod op) de nieuwsmarkt te monitoren.

  • Doel

Doel van het project is de pluriformiteit van de inhoud op lange termijn te monitoren. We hebben daarbij de focus op de diversiteit van het nieuwsaanbod. We verkennen in het project ontwikkeling pluriformiteitsmonitor de mogelijkheden om de diversiteit van het aanbod aan de hand van drie type metingen structureel te volgen. Samen met wetenschappers en met de sector willen we een breed gedragen monitoring mogelijk maken. Het project eindigt met een voorstel voor monitoring in de vorm van een rapport. 

Als na afloop van het project blijkt dat de inhoudelijke diversiteit betrouwbaar, valide en betaalbaar structureel te meten is, kan het monitoringsvoorstel onderdeel van de Mediamonitor worden. Daarmee is dan niet alleen een uitspraak over de diversiteit van het nieuwsaanbod mogelijk. Ook kan door kennis van tekortkomingen en ontwikkelingen van andere pluriformiteitsindicatoren doelgericht worden geadviseerd hoe de inhoudelijke diversiteit van het nieuwsaanbod kan worden verbeterd en beschermd, wat het eigenlijke doel van de motie Kwint is.

  • Voortraject project pluriformiteitsmonitor nieuwsmarkt

Op 15 december 2022 heeft het Commissariaat een workshop georganiseerd om het onderwerp pluriformiteit met alle relevante organisaties te bespreken. Aanwezig waren beleidsmakers, uitgevers en wetenschappers. De workshop had twee doelen. Allereerst de markt af te bakenen. Ten tweede ideeën krijgen hoe monitoring van de diversiteit van het inhoudelijke nieuws- en opinieaanbod eruit kan zien. Dit resulteerde in drie pilots. De drie pilots zijn opgestart in 2023 en worden verder uitgevoerd in 2024.

  • Drie pilots

Pilot 1. Onderzoek naar journalisten en onder journalisten

Het nieuwsaanbod is het product van het werk van journalisten. Dit onderzoek moet een uitspraak mogelijk maken over aantal, onafhankelijkheid en werksituatie van journalisten in Nederland. De pilot bestaat uit het opstellen van de vragenlijst en invulling geven aan het begrip: ‘journalist’. Wetenschapper Mark Boukes (UvA) voert deze pilot uit. Hij ontwikkelt de vragenlijst en zal deze in het voorjaar door zoveel mogelijke journalisten laten in vullen. Daarvoor gebruikt hij ook eerder uitgevoerd (inter)nationaal onderzoek en werkt hij samen met de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ).

Pilot 2. Onderzoek naar unieke en overeenkomstige berichtgeving

Dit onderzoek moet inzicht geven in de mate van unieke berichtgeving en overeenkomstige berichtgeving. Daarnaast geeft het inzicht in overeenkomstige berichtgeving tussen titels van eenzelfde aanbieder. Wetenschapper Nel Ruigrok (LJS Nieuwsmonitor) voert deze pilot uit. We analyseren in deze pilot de online en offline berichtgeving van alle dagbladen van DPG Media en Mediahuis titels. Daarnaast nemen we in deze pilot ook website artikelen mee van NU.nl, de NOS en de regionale publieke omroepen. Met de sector stellen we vast wanneer we een artikel beschouwen als unieke berichtgeving en wanneer als overeenkomstige berichtgeving. Deze pilot loopt in 2024.

Pilot 3. Onderzoek naar sentimenten, opinie en invalshoeken

In deze pilot onderzoeken we één onderwerp op diversiteit aan sentimenten. Allereerst met een handmatige codering en daarna met een automatische inhoudsanalyse. Wetenschappers Elif Kilik en Knut de Swert (UvA) voeren deze pilot uit. Op dit moment vinden gesprekken plaats over het onderwerp voor deze pilot. De opzet van deze pilot werken we verder uit in het eerste kwartaal 2024.