De regels over reclame, sponsoring en productplaatsing

Er mag reclame in jouw video zitten. Maar er gelden wel regels. Deze regels maken het voor het publiek duidelijk wanneer er sprake is van commerciële beïnvloeding. Een reclameboodschap is volgens de Mediawet een uiting waarmee je het publiek probeert te overtuigen om een product of dienst te kopen. Het kunnen ook uitingen zijn waarmee je probeert om het publiek een positief beeld te geven van een product of dienst, zodat ze eerder iets kopen.

Als je in jouw video het doel hebt om bepaalde producten of diensten te verkopen of iemand hierbij te helpen, dan is het reclame. Je hebt een bepaalde drijfveer om zo positief mogelijk te zijn over een product of dienst. We gaan ervan uit dat je reclame maakt voor een bepaald product of dienst, als je ervoor betaald krijgt (bijvoorbeeld in geld of met spullen). Ook als je een bepaalde beloning krijgt om positief over een product te praten, zien we dat meestal als reclame. Dat is bijvoorbeeld het geval als je een persoonlijke kortingscode deelt of andere vormen van affiliate marketing gebruikt.

Niet elke positieve uiting is verder reclame. Het kan voorkomen dat je (oprecht) heel positief over een bepaald product of dienst bent, terwijl je hier geen (commercieel) belang bij hebt. Als je bijvoorbeeld zelf een product hebt gekocht en er enthousiast over bent (zonder ervoor betaald te krijgen), is dat geen reclame. Maar pas op: als je een product of dienst gratis hebt gekregen, zien we het waarschijnlijk wel als reclame.

Maar hoe vermeld je in een video dat er reclame in zit? Dit kan door gebruik te maken van duidelijke vermeldingen. Deze moet zowel in de video zelf als in de beschrijving bij de video staan. Er zijn verschillende vermeldingen mogelijk. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van de woorden ‘reclame’, ‘advertentie’, ‘betaalde promotie’, ‘betaalde samenwerking’ of ‘betaald partnerschap’. Maar ook andere woorden of beelden kunnen goed zijn, zoals ‘#ad’. Je kunt ook gebruikmaken van de opties die Instagram, TikTok en YouTube bieden bij het (deels) aanmerken van een video als ‘reclame’.

Verder is het altijd verboden om in jouw video’s reclame te maken voor medische behandelingen. Dat zijn behandelingen die je alleen op doktersvoorschrift kunt krijgen. Tot slot mag je in jouw video ook geen subliminale technieken (verborgen boodschappen) gebruiken. Met subliminale technieken probeer je in te spelen op het onderbewustzijn van je kijkers, waarmee je een product of dienst onder de aandacht brengt. Een bekend voorbeeld is een bioscoop uit de jaren ’50 die af en toe een ‘frame’ in films plaatste om kijkers aan te moedigen meer popcorn en frisdrank te kopen.

Heb je vragen over de inhoud van je reclame (de product of dienst waar je reclame maakt), ga dan naar deze pagina over de Stichting Reclame Code. 

Richt je je op kinderen en jongeren (minderjarigen)? Dan moet je goed opletten als je reclame maakt in jouw video’s. Uit onderzoek blijkt dat minderjarigen reclames minder goed herkennen (dan volwassenen) en ook minder kritisch kijken naar berichten met reclame. Daarmee zijn ze gevoeliger voor beïnvloeding door video-uploaders.

Minderjarigen moeten online beschermd worden. Daarom besteedt het Commissariaat in zijn toezicht extra aandacht aan video-uploaders, die zich met hun video’s richten op minderjarigen.

Richt je je met je video’s op minderjarigen? En maak je reclame in je video’s? Dan is het uitgangspunt als volgt: ‘Hoe opvallender de vermelding, hoe beter.’ 

Het Commissariaat verwacht van alle video-uploaders dat ze een duidelijke vermelding (zoals ‘reclame’) gebruiken, als er reclame in een video zit. Deze vermelding moet zowel in de video als in de beschrijving bij de video staan. Maar als je je met je video’s op minderjarigen richt, moet je een stap verder gaan. De reclame moet dan ook door de vorm en inhoud voor dit publiek herkenbaar zijn.

Hoe doe je dit? Er zijn verschillende manieren om ervoor te zorgen dat reclame voor kinderen herkenbaar is. Zo kan het bijvoorbeeld goed zijn om een duidelijke ‘knip‘ te maken tussen het ‘redactionele media-aanbod’ (het onderwerp van de video) en de reclame. Maar het kan ook op andere manieren. Bijvoorbeeld door de vermelding (dat er reclame in een video zit) zo opvallend mogelijk te maken. Hierbij kan je (onder andere) op het volgende letten:

• De plaats van de vermelding (bijvoorbeeld in de linkerbovenhoek).
• Het gebruik van duidelijke vermeldingen (voor een minderjarigen is het woord ‘reclame’ vaak duidelijker dan bijvoorbeeld het woord ‘ad’). 
• De taal waarin de vermelding wordt geschreven (een vermelding is duidelijker als deze in de moedertaal van het publiek is). 
• De duur van de vermelding. 
• De vorm (voor kinderen helpt mogelijk zowel een geschreven als een ongeschreven vermelding). Daarbij kan het gebruik van duidelijke kaders of een duidelijk lettertype bijvoorbeeld ook bijdragen aan de herkenbaarheid van reclame.

Wil je meer weten? Kijk dan ook naar de informatie in het onderzoek ‘Sponsorvermeldingen door influencers’. 

Je mag je ook laten sponsoren in of voor jouw video. Maar ook hier gelden regels. Bij sponsoring krijg je van een bedrijf of een persoon geld, een product of een dienst om te gebruiken voor je video’s. Een bedrijf geeft jou bijvoorbeeld beautyproducten, een camera of kleding. Een bedrijf kan je uitnodigen voor een evenement, festival of een (betaalde) vakantie. Als je in je video’s daarna aandacht besteedt aan het product, dienst of bedrijf, beschouwen we dat waarschijnlijk als sponsoring.

Maar hoe is sponsoring dan anders dan reclame? Het verschil met reclame is dat je bij sponsoring niet als doel hebt om een product of dienst te verkopen. Je probeert jouw publiek dus niet over te halen om het te kopen. Dit zie je vaak ook terug in de afspraken met jouw sponsor: hier zal niet in staan dat je ook wervend moet praten over het product. Als dat wel zo is, of als je zelf besluit om een product of dienst enthousiast te promoten, dan is het reclame. In dat geval moet je je aan de regels voor reclame houden.

Maar hoe vermeld je in een video dat deze is gesponsord? Ook hier geldt dat dit kan door gebruik te maken van duidelijke vermeldingen. Een vermelding moet zowel in de video zelf als in de beschrijving bij de video staan. Er zijn verschillende vermeldingen mogelijk. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van de woorden ‘deze video is (mede) mogelijk gemaakt door’, ‘deze video is gesponsord door’, ‘voor deze video ben ik betaald door’ of ‘de volgende producten heb ik gekregen van‘. Maar ook andere woorden of beelden kunnen goed zijn, zoals ‘#spon’. Je kunt ook gebruikmaken van de opties die Instagram, TikTok en YouTube bieden om aan te merken dat een video sponsoring bevat.

De vermelding moet opvallen voor jouw publiek. Het is ook belangrijk dat uit je video duidelijk blijkt wie de sponsor is. Vermeld daarom in de beschrijving dat de video gesponsord is en door wie. Teksten zoals ‘met dank aan‘, ‘met medewerking van‘ of ‘in samenwerking met‘ zijn niet voldoende.

Tot slot mogen video’s bestaande uit nieuws, actualiteiten of politieke informatie niet worden gesponsord. 

Tot slot kent de Mediawet ‘productplaatsing’. Productplaatsing is weer net iets anders dan reclame of sponsoring. Bij productplaatsing gaan de commerciële afspraken namelijk iets verder. 

Ook bij productplaatsing komt er een product of dienst in jouw video voor. Maar hierbij spreek je specifiek af hoe het product wordt verwerkt in het script van jouw video. Hier krijg je een vergoeding voor (geld of gratis producten of diensten bijvoorbeeld). Het product wordt onderdeel van jouw verhaallijn, bijvoorbeeld door het te noemen, te bespreken of te gebruiken. Dat mag ook op een positieve manier.

Net als bij sponsoring is het doel niet om een product (direct) te (laten) verkopen. Het mag daarom niet te veel aandacht krijgen. De afspraken met een bedrijf zullen er bij productplaatsing dan ook vooral over gaan hoe je het product op een natuurlijke manier opneemt in het script van jouw video.

Een voorbeeld van productplaatsing zie je bij een unboxing video, op het moment dat je met een bedrijf afspreekt dat je een product op die manier laat voorkomen in jouw video. Hierdoor kan het merk bekender worden.

En hoe vermeld je in een video dat er productplaatsing in zit? Net als bij reclame en sponsoring doe je dit door gebruik te maken van duidelijke vermeldingen. Een vermelding moet zowel in de video zelf als in de beschrijving bij de video staan. Er zijn verschillende vermeldingen mogelijk. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van de woorden ‘deze video bevat productplaatsing.’ Maar ook andere woorden of beelden kunnen goed zijn.

De vermelding moet zowel aan het begin als aan het einde van de video terugkomen. Dit is een belangrijke voorwaarde voor de herkenbaarheid van productplaatsing.

Tot slot mogen video’s die bestaan uit nieuws, actualiteiten of consumentenzaken, video’s van kerkelijke of geestelijke aard en video’s die in het bijzonder bestemd zijn voor kinderen onder de twaalf jaar geen productplaatsing bevatten. Dit betekent bijvoorbeeld dat betaalde unboxing-video’s van kinderspeelgoed (zoals merchandise) niet zijn toegestaan.