Veelgestelde vragen en antwoorden voor video-uploaders

1. Waarom staan kanalen van video-uploaders onder toezicht van het Commissariaat voor de Media en gelden er regels?

In de Mediawet staan al heel lang regels voor publieke en commerciële media-instellingen. Een publieke media-instelling is bijvoorbeeld BNNVARA of Omroep Max. Een commerciële media-instelling is bijvoorbeeld Talpa. Deze media-instellingen maakten vooral media-aanbod voor televisie en radio. Maar, door technische ontwikkelingen en meer vraag naar online media-aanbod kwamen er nieuwe media-instellingen. Er ontstonden vele streamingsdiensten waarvoor regels uit de Mediawet gingen gelden en er werd steeds meer media-aanbod online gemaakt door video-uploaders op videoplatformdiensten.

De Europese wetgever zag deze ontwikkelingen en wilde dat voor video-uploaders ook regels gingen gelden. Europese regelgeving stelde daarom dat kanalen van video-uploaders op videoplatformdiensten ook een media-instelling kunnen zijn. Op 1 november 2020 is vervolgens de Mediawet aangepast waardoor ook kanalen van video-uploaders, die een media-instelling zijn, onder toezicht van het Commissariaat vallen en waarvoor de regels uit de Mediawet gelden.

Of een kanaal van een video-uploader onder toezicht van het Commissariaat valt, check je met de beslisboom.

2. Waarom moet duidelijk worden gemaakt dat er sprake is van commerciële beïnvloeding in video’s?

Met commerciële beïnvloeding bedoelt het Commissariaat reclame, sponsoring en productplaatsing. Als hiervan sprake is dan moet dit duidelijk kenbaar worden gemaakt aan de kijker van de video. De kijker heeft namelijk het recht om te weten of een video reclame of productplaatsing bevat of dat een video is gesponsord. Een video mag wel commerciële beïnvloeding bevatten, maar dit moet dus duidelijk worden gecommuniceerd naar de kijker.

3. Wanneer is er sprake van reclame in een video?

Een reclameboodschap is volgens de Mediawet een uiting waarmee je het publiek probeert te overtuigen om een product of dienst te kopen. Het kunnen ook uitingen zijn waarmee je probeert om het publiek een positief beeld te geven van een product of dienst, met het doel om de verkoop van producten of diensten te bevorderen. Het is voor reclame niet vereist dat hiervoor een betaling is ontvangen of dat er afspraken zijn gemaakt. Van belang is de bedoeling van de video-uploader om de kijker producten of diensten te laten kopen. Als er toch een betaling is ontvangen of er is afgesproken om reclame te maken, dan is er vanzelfsprekend sprake van reclame. Er is meestal ook sprake van reclame als een video-uploader een bepaalde beloning krijgt om producten of diensten positief onder de aandacht te brengen. Hiervan is bijvoorbeeld sprake bij het delen van een persoonlijke kortingscode of andere vormen van affiliate marketing.

Niet elke positieve uiting over producten of diensten is direct reclame. Video-uploaders kunnen een product ook zelf hebben gekocht en hier toch een erg positieve video over maken. Let op dat als je als video-uploader een product of dienst gratis krijgt en je hierover een positieve video maakt, er wel sprake kan zijn van reclame of één van de andere vormen van commerciële beïnvloeding.

4. Als een video-uploader een video maakt om gratis producten of diensten van een vriend te promoten, is er dan sprake van reclame?

Ook als een video-uploader producten of diensten van een vriend promoot met de bedoeling om de kijker die producten of diensten te laten kopen, is er sprake van reclame. Betaling is namelijk niet vereist voor reclame. Van belang is de bedoeling van de video-uploader om het publiek positief te laten zijn over een merk of bedrijf. om de verkoop van diens producten of diensten te bevorderen. De reclame moet vervolgens herkenbaar zijn voor het publiek.

5. Wanneer is een reclame als zodanig herkenbaar?

Reclame moet als zodanig herkenbaar zijn. Hiervan is in ieder geval sprake als er een duidelijk zichtbare of hoorbare vermelding is opgenomen in de video en in de beschrijving, als deze er is. Geschikte woorden zijn: reclame, advertentie, advertorial, betaalde promotie, betaalde samenwerking of betaald partnerschap. Deze vermelding moet duidelijk zichtbaar of hoorbaar zijn aan het begin van de video, op het moment van de reclame of gedurende de hele video. Het is van belang dat de kijker in één oogopslag op ieder apparaat duidelijk kan zien dat er sprake is van reclame en niet moet zoeken naar een vermelding.

Als een video-uploader zich richt op minderjarigen, kinderen jonger dan twaalf jaar, dan moet extra duidelijk worden gemaakt dat er sprake is van reclame. Dit op een manier die zij kunnen begrijpen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat minderjarigen reclames minder goed herkennen en minder kritisch kijken naar video’s met reclame.

6. Wanneer is een reclame herkenbaar voor minderjarigen?

Het Commissariaat verwacht van alle video-uploaders dat zij het duidelijk kenbaar maken als er sprake is van reclame in hun video’s. Maar, als een video-uploader zich in het bijzonder op kinderen jonger dan twaalf richt, moet hij een stapje verder gaan. De reclame moet voor deze minderjarigen herkenbaar zijn en het uitgangspunt hierbij is: hoe opvallender de vermelding van reclame, hoe beter.

Er zijn verschillende manieren om ervoor te zorgen dat reclame voor minderjarigen te herkennen is. Zo kan een ‘knip’ worden gemaakt in de video tussen de redactionele content (de rest van de video) en de reclame. Ook kan een video-uploader duidelijk uitspreken dat hij reclame gaat maken, of hij kan op het moment van de reclame een opvallende vermelding toevoegen die goed te lezen is. Hierbij is het volgende van belang:

2. de plaats van de vermelding, dus niet verstopt;
3. het gebruik van duidelijke woorden, bijvoorbeeld reclame;
4. de taal van de vermelding, dus in de taal die het publiek spreekt;
5. de duur van de vermelding, minderjarigen moeten de kans krijgen om de vermelding te lezen; en
6. de vorm, spreek duidelijk uit dat er sprake is van reclame of neem dit op in een duidelijk lettertype in een groot kader.

7. Mogen er afkortingen worden gebruikt, zoals #AD, als er sprake is van reclame?

Het Commissariaat heeft in zijn antwoord op vraag 5 enkele woorden genoemd die goed aangeven dat er sprake is van reclame. Maar, een video-uploader mag ook kiezen voor andere woorden die hierop lijken en die ervoor zorgen dat de reclame als zodanig herkenbaar is. Het is van belang dat het publiek weet dat er sprake is van reclame. #AD zou ervoor kunnen zorgen dat de kijkers herkennen dat er sprake is van reclame, zo lang deze tekst goed te zien is.

Een video-uploader kan er ook voor kiezen om de functionaliteit van een videoplatform aan te zetten om aan te geven dat er sprake is van reclame. Op Instagram kan bijvoorbeeld het label ‘betaald partnerschap’ worden toegevoegd aan de video. Als dit label enkel wordt toegevoegd aan de video, moet er daarnaast ook een vermelding staan in de beschrijving.

Er zijn ook woorden die onvoldoende duidelijk maken dat er sprake is van reclame. Dit zijn bijvoorbeeld de woorden ‘partner’ en ‘collab’. Het is de eigen verantwoordelijkheid van de video-uploader om de reclame die hij opneemt in zijn video herkenbaar te maken als zijnde reclame. Hierbij spelen de gebruikte woorden, het publiek, de plaatsing en duur een belangrijke rol. De video-uploader moet die woorden opnemen in de video en in de beschrijving.

8. Wat is de beschrijving bij een video?

De beschrijving bij de video is ook wel het bijschrift of de caption die direct verbonden is aan de video. Sommige video’s zoals verhalen op Instagram hebben geen beschrijving. Dan hoeft er ook geen vermelding te worden opgenomen in de beschrijving.

Bij video’s op bijvoorbeeld TikTok is de beschrijving voortdurend zichtbaar tijdens het bekijken van een video. Een video-uploader kan een vermelding over reclame aan het begin van deze beschrijving opnemen zodat de kijker deze bij het zien van de video direct ziet. Op deze manier staat de vermelding tegelijkertijd zowel in de video als in de beschrijving. Maar, moet de beschrijving eerst worden uitgeklapt voordat de vermelding van reclame te zien is, dan staat de vermelding niet in de video en moet ook in de video een vermelding worden geplaatst

9. Wat zijn de regels over sponsoring?

Sponsoring is een andere vorm van commerciële beïnvloeding naast reclame. Bij sponsoring krijgt een video-uploader van een bedrijf of persoon een bijdrage voor de totstandkoming van een video. Een bijdrage kan geld zijn, maar ook producten of diensten kunnen sponsorbijdragen zijn. Deze bijdrage zorgt er vervolgens voor dat een video kan worden gemaakt.

Een bijdrage kan dus bestaan uit geld, maar ook uit beautyproducten, een camera of kleding. Ook kan een bedrijf een video-uploader uitnodigen voor een evenement, een festival of een reis. Als er door die bijdrage een video hierover wordt gemaakt, dan is er sprake van sponsoring.

Sponsoring verschilt van reclame. Het verschil is dat sponsoring niet als doel heeft om een product of dienst te laten verkopen. Sponsoring is daarom redelijk neutraal. Als een video-uploader wel overgaat tot het aanzetten tot koop, dan wordt dit in de praktijk reclame. De verschillende vormen van commerciële beïnvloeding zijn soms moeilijk te onderscheiden voor de video-uploader zelf. Het Commissariaat vindt het met name van belang dat de video-uploader duidelijk kenbaar maakt dat de video een vorm van commerciële beïnvloeding bevat.

Net als bij reclame moet een video-uploader bij sponsoring aan zijn publiek duidelijk maken dat de video gesponsord is. In de video en in de beschrijving moet duidelijk worden vermeld dat er sprake is van sponsoring. Een duidelijke vermelding is: ‘deze video is gesponsord door (…) of ‘deze video wordt mede mogelijk gemaakt door (…)’. Andere vermeldingen kunnen ook goed zijn zoals: ‘voor deze video ben ik betaald door (…)’, ‘de producten in de video heb ik gekregen van (…)’ of ‘voor dit evenement ben ik uitgenodigd door (…)’.

Tot slot, voor sponsoring geldt specifiek dat video’s bestaande uit nieuws, actualiteiten of politieke informatie niet mogen worden gesponsord.

10. Wat zijn de regels over productplaatsing?

Productplaatsing is een andere vorm van commerciële beïnvloeding naast reclame en sponsoring. Bij productplaatsing zijn er afspraken gemaakt over het neutraal opnemen van producten of diensten in een video. Een video-uploader krijgt hier een vergoeding voor, bijvoorbeeld geld, producten of diensten. Een product of dienst wordt onderdeel van de verhaallijn van de video, door het te noemen, te bespreken of het te gebruiken. Dat kan op een positieve manier. Bij een ‘unboxing video’ kan er sprake zijn van productplaatsing.

Net als bij sponsoring heef productplaatsing niet als doel om een product of dienst te laten verkopen. De producten of diensten mogen bij productplaatsing daarom niet te veel aandacht krijgen. De afspraken over productplaatsing zullen er bijvoorbeeld vooral over gaan hoe het product op een natuurlijke manier kan worden opgenomen in de video.

Als er sprake is van productplaatsing moet de video-uploader dit duidelijk maken aan zijn publiek. In de video en in de beschrijving moet duidelijk worden vermeld dat er sprake is van productplaatsing. Een duidelijke vermelding is: ‘deze video bevat productplaatsing’. Anders dan bij reclame moet deze vermelding aan het begin en aan het einde van de video worden opgenomen.

Tot slot, video’s die bestaan uit nieuws, actualiteiten of consumentenzaken, video’s van kerkelijke of geestelijke aard en video’s die in het bijzonder bestemd zijn voor kinderen onder de twaalf, mogen geen productplaatsing bevatten. Dit betekent dat betaalde unboxing video’s van kinderspeelgoed niet zijn toegestaan.

Vragen over praktijkvoorbeelden

11. ‘Ik krijg een gratis of met korting verkregen product opgestuurd van een bedrijf met enkel een briefje met de tekst ‘veel plezier ermee!’. Als ik hierover praat in mijn video, is er dan sprake van een vorm van commerciële beïnvloeding?’

Het Commissariaat vindt het belangrijk dat video-uploaders duidelijk maken dat er sprake is van commerciële beïnvloeding. Daardoor kan het publiek een commerciële boodschap op waarde schatten. In dit geval kan er sprake zijn van reclame of sponsoring. Een belangrijke aanwijzing is hoe het product wordt gebruikt in de video. Zeg je tegen het publiek dat ze een product moeten kopen, dan is dat reclame en moet je dat aangeven. Heb je niet de bedoeling om je publiek het product te laten kopen, maar komt de video tot stand door het product? Dan is er waarschijnlijk sprake van sponsoring.

12. ‘Ik word uitgenodigd om naar een event te gaan en ik krijg daarvoor een gratis overnachting aangeboden. Ik word niet betaald en ook zijn er verder geen afspraken gemaakt met de samenwerkingspartner. Wat moet ik in deze situatie doen?’

Ook als je niet wordt betaald, kan er sprake zijn van commerciële beïnvloeding. Maak je een video waarbij deze gratis overnachting het onderwerp is van je video, dan kan er sprake zijn van sponsoring. De video komt namelijk tot stand door de gratis overnachting. Zijn er afspraken gemaakt om bijvoorbeeld twee reclame video’s te maken voor de overnachting en kies je er daarnaast voor om nog een video te maken waarin je het hebt over de overnachting, dan kan er opnieuw sprake zijn van sponsoring omdat deze derde video tot stand kon komen door de gratis overnachting.

13. ‘Wat als ik reclame maak voor meerdere producten in een video?’

Het uitgangspunt van de regels over reclame is dat reclame herkenbaar moet zijn. Reclame is in de meeste gevallen herkenbaar bij een duidelijke vermelding in de video en in de beschrijving. De vermelding in de video moet worden opgenomen aan het begin van de video, op het moment van reclame of gedurende de hele video. Als je reclame maakt voor meerdere producten dan zorgt een vermelding zoals ‘deze video bevat reclame’ aan het begin van de video er niet voor dat de kijker weet voor welke producten reclame wordt gemaakt. Is dit voor alle producten die je bespreekt in je video of maar voor enkele. Daarom is het transparanter om op het moment van de reclame aan te geven dat er sprake is van reclame.

14. ‘Is het verboden om voor bepaalde producten reclame te maken?’

Het is verboden om in je video’s reclame te maken voor medische behandelingen. Dit zijn behandelingen die je alleen op doktersvoorschrift kan verkrijgen. Ook is het verboden om reclame te maken voor online kansspelen.

15. ‘Ligt de verantwoordelijkheid voor de vermelding van commerciële beïnvloeding bij mij of bij het bedrijf waarmee ik samenwerk?’

Deze verantwoordelijkheid ligt bij de video-uploader. Het Commissariaat zal enkel de video-uploader aanspreken op het naleven van de regels. Dit kan anders zijn voor andere toezichthouders, zoals de Autoriteit Consument en Markt.

Als een samenwerkingspartner voorstelt om geen vermelding te plaatsen, terwijl er wel sprake is van reclame dan is het aan de video-uploader om de regels te blijven volgen en hier niet in mee te gaan. En maakt een samenwerkingspartner een video-uploader medeauteur van een video met reclame, waardoor de video ook op het kanaal van de video-uploader komt te staan, dan moet de video-uploader ervoor zorgen dat de video aan de regels voldoet.

16. ‘Wanneer is er sprake van zelfpromotie en moet er dan ook worden vermeld dat er sprake is van reclame?

Bij zelfpromotie prijs je eigen producten of diensten aan, bijvoorbeeld eigen merchandise of een eigen muzieknummer. Zelfpromotie is een bijzondere vorm van reclame. Als duidelijk uit de context van je video blijkt dat je reclame maakt voor je eigen producten of diensten, dan is dit waarschijnlijk voldoende herkenbaar voor de kijker. Blijkt uit de context van je video niet direct dat het om zelfpromotie gaat, dan moet je vermelden dat het reclame is. Draagt jouw kledinglijn jouw naam dan kan uit de context blijken dat het gaat om zelfpromotie. Kan je uit de video echter niet direct afleiden dat het gaat om reclame voor eigen producten, dan moet je aangeven dat er sprake is van reclame.

Let op, als je je video’s richt op kinderen dan moet je altijd aangeven dat je reclame maakt. Ook al is er sprake van zelfpromotie. Kinderen zijn namelijk minder goed in staat om reclame te herkennen.

17. ‘Ik plaats meerdere verhalen op Instagram achter elkaar waarin ik reclame maak voor een product. Moet dan overal een vermelding van reclame bij?’

Is er sprake van één filmpje die bij het plaatsen uiteenvalt in meerdere verhalen dan is het voldoende om aan het begin duidelijk aan te geven dat er sprake is van reclame. Het Commissariaat controleert namelijk per video en in dit geval is er sprake van één video. Wel is het vanzelfsprekend beter om een vermelding het hele filmpje te tonen.

Bestaan de verschillende verhalen uit steeds een afzonderlijk filmpje dan moet in ieder verhaal worden aangegeven dat er sprake is van reclame, ook al betreft het reclame voor hetzelfde merk. Het kan namelijk zo zijn dat die andere verhalen later worden geplaatst dan de eerste. De kans is dan groot dat kijkers een tweede of derde verhaal op een later moment kijken en niet meer weten dat er sprake was van reclame, zoals aangegeven in het eerste verhaal.